Aanstaande maandag is het 17 augustus 2020, oftewel : sint-juttemis. Huh, hoor ik je denken, met de uitdrukking met (of op) sint-juttemis wordt gewoonlijk toch nooit bedoeld ? Dat was ook mijn eerste gedachte, en daarom zocht ik het een en ander uit !

Allereerst, als je spreek van met of op sint-juttemis dan bedoel je inderdaad dat je eindeloos mag wachten, omdat de heilige Jutte simpelweg niet bestaat (en er daarom ook geen feestdag, een “mis” is, met die naam). Dit is overigens ook de reden waarom sint-juttemis zonder hoofdletter geschreven wordt; er wordt hier tenslotte niet verwezen naar een heilige.

In aanvulling op bovenstaande is het zo dat de volledige uitdrukking ‘met sint-juttemis, als de kalveren op het ijs dansen’ is. Nou, aangezien kalveren niet kunnen dansen, kun je er gevoeglijk vanuit gaan dat dit nooit gebeurt.

Maar toch is er maandag een feestdag met die naam ?

Klopt. Jutte zou namelijk een koosvorm zijn van Judith, de Bijbelse heldin, van wie de naamdag op 17 augustus zou vallen.

Het is niet bekend waar de naam sint-juttemis vandaan komt en waarom het verzonnen is. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt dat het Westfaals Sünt-Jüttendag kende, dat ook ‘nooit’ betekende. Het ligt het meest voor de hand om juttemis/Jüttendag te herleiden tot een eigennaam. En zo een verzonnen feestdag van een verzonnen heilige te introduceren. Met sint-juttemis kon zo “op geen enkele feestdag, nooit” gaan betekenen. Overigens werd de uitdrukking in 1577 voor het eerst vermeld.

Gebruik jij de uitdrukking “met (of op) sint-juttemis wel eens” ? Liefs, Vera